اگر واپس زنی را عاملی در نظر بگیریم که فرآیندهای اولیه ناخودآگاه را به درون نهان خانه ذهن می رانند، خواب‌ها، لغزش‌ها و لطیفه‌ها ابزارهای خنده‌آوری هستند که ناخودآگاه را از پستوی خانه بیرون می‌آورند و حجاب آگاهی را پاره می‌کنند. این‌ها در حقیقت نیرنگ‌های تردستانه ناخودآگاه‌اند تا از سیاه چال واپس زنی و زندان زیرزمینی سرکوب بگریزند، این اتفاق به لطف آسانگیری ها و مصالحه‌های نگهبان شب ذهن آگاه میسر می‌شود. در یک ذهن بیدار، اندیشه‌ها تنها زمانی اجازه ورود مستقیم به آگاهی را پیدا می کنند که قادر باشند تبعیت خود از قانون های زمان و واقعیت را به اثبات برسانند. پیوستگی زمان و استواری واقعیت، به عنوان قوانین پولادین روز، با فرارسیدن شب کنار زده می شوند. در عالم بیداری پشتوانه‌ی درک واقعیت، توانایی ما در تشخیص و تمییز اشیا از همدیگر است و درست همین توانایی در ضمیر ناخودآگاه غایب است و همین دلیل ناخودآگاه را از امتیاز مصون بودن از هرگونه تضاد و تعارضی برخوردار می سازد و امکان ابراز آرزو‌های ناخودآگاه کودکی، ترس‌ها و تعارض‌ها در قالب رویا را فراهم می‌کند.
خواب‌ها و رویاها غنی‌ترین و منعطف ترین امکان‌ها را برای ناخودآگاه فراهم می کنند تا تکانه های خود را در جامه‌های مبدل ابراز کند اما در این راه آنقدرها هم از آزادی مطلق و بدون حد و مرز برخوردار نیستند. در واقع رویاها نه تنها خروجی‌هایی برای تخلیه‌ی مازاد محرک‌های ذهنی هستند که در طول روز در ضمیرناخودآگاه انباشته شده‌اند، به همین اندازه سازوکارهایی هستند برای تضمین این مهم که، بر طبق اصل لذت این تخلیه آنقدر آهسته و موزون انجام بگیرد که اجازه ندهد نظم خواب برهم بخورد. چراکه اگر تراز تهییج و تحریک ذهنیِ دردناک یا لذت بخش از آستانه مشخصی بالاتر برود، ادامه خواب ناممکن می شود و فرد از خواب می پرد. در واقع ضمیر ناخودآگاه مجبور به اطاعت از فرمانی دو گانه است، اینکه باید محتواهای ممنوعه‌ی خود را ابراز کند بدون آنکه زنگ خطر خودآگاهی را به صدا درآورد، درست به مانند نویسندگانی که زیر تیغ سانسور قلم میزنند طوری که معانی خود را در آنِ واحد که عیان می کنند، نهان می‌دارند. واژه‌ای که فروید برای بیان این ذکاوت رویاها از آن استفاده می‌کند- «عمل رویا» یا «رویاورزی» است: در نبودِ راهی مستقیم برای ارضای تکانه‌های واپس زده شده، رویاها مجبورند سخت کار کنند، با کمال دقت و ظرافت جامه‌هایی مبدل ببافند و راه‌های پیچ در پیچ و انحرافی خلق کنند تا بتوانند از زیر تیغ مامور سانسور بگریزند.