اطلاعات اثر:
نام اثر: مشروب‌خور افسنطین – (۱۹۰۱) The Absinthe Drinker
نام صاحب اثر: پابلو پیکاسو – Pablo Picasso
درباره اثر و صاحب اثر:
پیکاسو این اثر را در پاییز سال ۱۹۰۱ وقتی برای دومین بار به پاریس سفر کرده بود، در سن ۲۲ سالگی نقاشی کرد. در آن دوران وجود افرادی تنها در کافه‌ای جداافتاده و خالی، موضوعی متداول در هنر فرانسه بود. تنهایی قهرمانانه پشت میز، پس‌زمینه‌ای با دیوارهایی به رنگ قرمز چرک، احساس درد و ناراحتی را تقویت می‌کند. اما فرم این زن تنها در قاب نقاشی، به‌خصوص جزئیاتی که در دست بزرگ سمت راست به‌چشم می‌خورد از مواردی است که این اثر را خاص کرده است. درکنار آن، انتخاب نام نوشیدنی که به‌جز خصوصیات اعتیادآوری به ایجاد توهم و فانتزی نیز معروف است، از دیگر تمایزات این اثر است. پیکاسو به زیبایی در حالت چهره و نشستن زن، طردشدگی او، به‌همراه احساس تنهایی یاس‌آوری که تجربه می‌کند را به نمایش گذاشته است. او با دستانش خود را در آغوش گرفته تا از خود محافظت کند.
تحلیل نقاشی:
شخصیت اصلی این نقاشی زنی در لباس آبی است که به‌نظر می‌آید در رستورانی تنها پشت یک میز نشسته و در فکر فرو رفته است. آنچه تنهایی این زن را پر می‌کند یک بطری و لیوان است. رنگ آبی بطری و لباس زن باعث ایجاد حس تشابه بین این دو می‌شود و ما را متوجه فرم بدن زن می‌کند. انگار که او هم مثل این بطری‌ست، حتی حالت بسته شدن موهایش، سر او را شبیه سر بطری کرده است. اما آنچه این زن را متمایز می‌کند حالت دست‌های اوست که دور خودش حلقه زده و از طرف دیگر سرش را نگه‌داشته است. بااینکه طبیعی است که به‌علت فرم قرارگیری دست‌ها بعضی از انگشتان دیده نشود، ولی جالب است که در کل ۵ انگشت از دو دست قابل مشاهده هستند. این موضوع می‌تواند این حس را بدهد که یک دست در اینجا کم است (۵ انگشت کم است). اما آن دست چیست و کجاست؟ یکی از مفاهیم روانکاوانه‌ای که می‌توان در این نقاشی مشاهده کرد پیامد نقص در نقش نگه‌داشتن (Holding) مادر برای نوزاد است که وینیکات در روند تحول ایگوی کودک به آن اشاره می‌کند.
وینیکات از ابتدای زندگی برای نوزاد ایگو قائل است. در عبارت معروفی این سوال را مطرح می‌کند که ایگو از چه زمانی شروع می‌شود؟ و جواب می‌دهد که «شروع زمانی است که ایگو شروع می‌شود». اما ایگو کودک در ابتدا نابالغ و ضعیف است و به حمایت کارکرد-ایگوی[۱] مادر نیاز دارد. با کمک این حمایت است که کودک می‌تواند بر اضطراب غیرقابل تفکر[۲] فائق آید. حمایت ایگوی مادر به سه مرحله تقسیم می‌شود که یکی از آنها کارکرد نگه‌داشتن[۳] مادر است. این نگه‌داشتن در ابتدای زندگی کودک هم به‌صورت فیزیک است که به‌معنی در آغوش گرفتن، غذا دادن، حمام کردن و لباس پوشاندن است؛ و هم به‌صورت ذهنی‌ست که وینیکات به آن «نگه‌داشتن-کودک-در-ذهن[۴]» مادر می‌گوید که به‌معنی این است که مادر با کودک مشغولیت ذهنی داشته باشد. اگر نگه‌داشتن به‌اندازه کافی خوب باشد، کودک ظرفیتی برای یکپارچه کردن تجربیاتش و تحول احساس «من هستم[۵]» پیدا می‌کند.
زمانی که مادر اشتغال ذهنی با کودک نداشته باشد از همدلی با او ناتوان می‌شود. در اینجاست که مادر نمی‌تواند حمایت-ایگوی[۶] خودش را در اختیار کودک بگذارد. درنتیجه کودک با ابزارهای خودش تنها می‌ماند. اینکه سرنوشت چنین کودکی چه می‌شود بستگی به درجه و تنوع شکست ذهنی کودک دارد و موضوعی بس پیچیده است. اما وینیکات به دو پیامد اشاره می‌کند:
۱. تحریف در سازمان-ایگو[۷] که پایه شخصیت اسکیزوئید[۸] را بنا می‌کند.
۲. دفاعی خاص از خود-نگه‌داری[۹] یا رشد یک خود[۱۰] مراقب و سازماندهی نمودی از شخصیت خود-کاذب[۱۱] (کاذب به این معنی که آنچه نمایش می‌دهد از فردیت کودک بیرون نیامده است بلکه نمود مادرانه از زوج نوزاد-مادر است). به‌عبارت دیگر، به‌جای اینکه نوزاد به بودن خودش ادامه دهد نقش مادر را در رابطه اتخاذ می‌کند، البته در بخش خود-کاذب‌اش. این دفاعی است که موفقیت آن می‌تواند با پنهان کردن و محافظت کردن از هسته خود یا خود-واقعی[۱۲]، برای این هسته خطری دیگر محسوب شود.
حال بیایید دوباره به شخصیت زن در این نقاشی نگاه کنیم. با تاملی بیشتر حس می‌کنیم که دست‌های زن کل بدنش را نگه‌داشته است. انگار یک دست تکیه‌گاهی برای سرش شده که اگر آن را بردارد سرش سقوط می‌کند. دست دیگر دور بدن حلقه زده و آن را نگه داشته است. در کل مثل این است که زن خودش را درآغوش گرفته است. این وضعیت بدنی می‌تواند به‌مثابه نمایشی عینی از حالت ذهنی دفاع خود-نگه‌داری باشد. همان‌طور که در ابتدای متن اشاره شد، بودن ۵ انگشت برای دو دست، می‌تواند نمادی از فقدان کارکرد یکی از دست‌ها باشد. آن دستی که کم است احتمالا دست مادر است. آن چیزی که کم است، نگه‌داری مادر است. مادری نیست که او را در آغوش بگیرد (منظور آغوشی ذهنی است تا جسمی) و بنابراین فرد خودش باید این‌کار را انجام دهد. اما نتیجه این دفاع اگرچه جلوگیری از فروپاشی فرد است، اما هم‌زمان رشد خود-کاذب نیز می‌باشد. وینیکات به این اشاره دارد که رسیدن به حس «من هستم» و بعداز آن رسیدن به ظرفیت بازی و خلاقیت در گرو رشد خود-واقعی یا به‌زبان دیگر داشتن مراقبی به‌اندازه کافی خوب است. شاید بتواند تشابه فرم بدن زن و رنگ لباسش با بطری روی میز را نمادی از حس مردگی (بی‌جان بودن) و نبود خلاقیت در او دانست؛ در واقع پنهان شدن هرچی بیشتر خود-واقعی و پررنگ شدن خود-کاذب در شخصیت او.
علاوه بر این، وینیکات چهار اختلال را به‌عنوان پیامد نقص در حمایت ایگوی کودک توضیح می‌دهد که یکی از آنها شخصیت اسکیزوئد است. در واقع این افراد ممکن است اختلال شخصیتی را در خود توسعه دهند که در لایه زیرین آن عناصر اسکیزوئید پنهان است. اما این الگوی اختلال اسکیزوئید به‌شکلی می‌باشد که در فرهنگی که فرد در آن زندگی می‌کند قابل قبول است. اگر دوباره به نقاشی نگاه کنیم حالت کناره‌گیری، حلقه‌کردن دست‌ها به دور بدن زن که به‌مثابه این است که او را از دنیای بیرون جدا می‌کند، می‌تواند نمادهایی از حالت اسکیزوئید در او باشد. او حتی از برقراری ارتباط با المان‌های روی میز (بطری و لیوان) نیز اجتناب کرده است. بطری و لیوان، درکنار هم مثل یک واحد، به‌شکلی مجزا از زن در کادر قرار گرفته‌اند.
شاید این سوال مطرح شود که
چاره چیست؟ این زن در زندگی روانی خود دستی مراقب را کم داشته و حال باید خودش کار
مراقب را انجام دهد. لازم است به این نکته اشاره داشته باشیم که آنچه وینیکات در
رابطه با مادر و نوزاد می‌گوید در فضای درمانی بین مراجع و درمانگر هم صادق است.
به‌این معنی که، برای چنین زنی این فرصت برای داشتن کسی که او را نگه‌دارد، می‌تواند
در اتاق درمان و در کنار یک درمانگر به‌اندازه کافی خوب باشد؛ درمانگری که به کمک
ایگوی ضعیف مراجع می‌آید و نقشی حمایتی بازی می‌کند تا بخش‌های جدامانده تجربیات
فرد به مرور به هم متصل شده و ایگوی یکپارچه‌ای شکل بگیرد.
منبع:
| Abram, Jan. The language of Winnicott: A dictionary of Winnicott’s use of words. Routledge, 2018. Winnicott, D. (2016-10). Ego Integration in Child Development. In The Collected Works of D. W. Winnicott: Volume 6, ۱۹۶۰-۱۹۶۳. New York, NY: Oxford University Press. Retrieved 10 Apr. ۲۰۲۱, from https://www.oxfordclinicalpsych.com/view/10.1093/med:psych/9780190271381.001.0001/med-9780190271381-chapter-65. https://www.arthermitage.org/Pablo-Picasso/Absinthe-Drinker.html https://www.pablo-ruiz-picasso.net/work-2.php |
پیوست:
[۱] Ego-functioning support
[۲] Unthinkable Anxiety
[۳] Holding
[۴] Holding-the-baby-in-mind
[۵] I AM
[۶] Ego-support
[۷] Ego-organization
[۸] Schizoid Personality
[۹] Self-holding
[۱۰] Self
[۱۱] False-self
[۱۲] True-self