در پست گذشته دربارۀ رویاها به عنوان یکی از مهمترین شیوههای ابراز امیال ناهشیار صحبت شد. یکی دیگر از راههای گمانهزنی دربارۀ افکار و احساسات ناهشیار، توجه به گفتار فرد است که در این پست دربارۀ لغزشهای فرویدی صحبت میکنیم.
فروید معتقد بود که لغزشهای زبانی یا اشتباهات لپی هنگام صحبت کردن (همچنین موقع خواندن یا نوشتن) تصادفی نیستند و اغلب ناشی از احساسات منفی ابرازنشدهای همچون خشم و حسادت یا آرزوهای ناهشیاری هستند که والدین، جامعه، اخلاقیات و آرمانها، یا مابهازای درونی آنها سوپرایگو، ما را از ابرازشان بازداشتهاند. سوپرایگو به ما میگوید متنفر نباش، جنسی نباش، حسود نباش! کنترلشده باش! ولی ما عصبانی، جنسی و حسود هستیم؛ این در وجود ما هست و نمیتوانیم از آن فرار کنیم، بنابراین به طریقی آنها را ابراز میکنیم.
یک مرد جوان قاعدتاً نباید نامزدش را با اسم بهترین دوستش، که اتفاقاً از او خوشش هم میآید، صدا کند! اما این کار را میکند! همین فرد بعدها احتمالاً پیامی را اشتباهاً به نامزدش میفرستد که نباید! یک زن میانسال که از مهمانی دادن به فامیل همسرش (به ویژه طی این روزهای قرنطینه) خشنود نیست، هنگام تبادل تعارفات معمول اشتباهاً میگوید «خواهش میکنم شما زحمتی!».
یا به این مورد که واقعاً اتفاق افتاده توجه کنید: یک سناتور آمریکایی در سخنرانی خودش پیرامون آموزش و پرورش بجای گفتن «سیاست ما تشویق بهترینها و باهوشترینها (برایتست) است»، گفته «سیاست ما تشویق بهترینها و پستانها (برست) است! و جالبتر اینکه زبان بدن، یعنی حالت دستانش هم این گاف او را تکمیل کردهاند! لغزشهای فرویدی میتوانند اشکال دیگری نیز به خود بگیرند؛ مثل جا گذاشتن اشیا، فراموش کردن نامها، آدرسها یا برخی اطلاعات. اگر من مرتباً نام درمانگرم را فراموش کنم، این پیام را به او میدهم که تو حتی آنقدری برایم اهمیتی نداری که اسمت را به حافظهام بسپارم! اگر شما یک بار کلید محل کارتان را جا بگذارید میتوانید آن را به حواسپرتی نسبت دهید، ولی وقتی چندین بار مرتکب این اشتباه میشوید قطعاً مسئلهای با شغل فعلیتان دارید! همۀ اینها به طور بالقوه چیزی دربارۀ ناهشیار شما میگویند.
اما این را هم به خاطر داشته باشید که طبق قوانین نانوشتۀ اجتماعی، ما حق تفسیر لغزشهای یکدیگر در تعاملات روزمره را نداریم، و اصلاً به همین خاطر است که در فرهنگ عامه چنین لغزشهایی تصادفی و نه از روی قصد (هرچند ناهشیار) تعبیر میشوند.